Απόλλων, Θεός του φωτός και του Ήλιου, της ποίησης και της μουσικής.
ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Ο «ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ» ιδρύθηκε στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας το έτος 1891 και είναι ο αρχαιότερος ελληνικός, πολιτιστικός και αθλητικός σύλλογος, του εκτός συνόρων της Ελλάδας Ελληνισμού. Διέθετε ιδιωτικό γήπεδο και άρτιες αθλητικές εγκαταστάσεις για τις ομάδες των αθλητών του και επί πλέον αποτελούσε σημαντικό παράγοντα της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Σμύρνης. Είχε έμβλημα την κεφαλή του θεού Απόλλωνα, πλαισιωμένου από τα εθνικά χρώματα του αθλητικού τμήματος του συλλόγου, ξεπέρασε από την αρχή τα στενά όρια της Σμύρνης και διοχετεύθηκε στις άλλες εστίες του Ελληνισμού (Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Κύπρο, Κωνσταντινούπολη, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Προύσα) με συνεχή συμμετοχή στα Εθνικά Πρωταθλήματα καθώς και στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου αθλητές του ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΣΜΥΡΝΗΣ έλαβαν μέρος ως μέλη των Ελληνικών Εθνικών Ομάδων.
Χάρτης της Σμύρνης. Μέσα στον κύκλο διακρίνεται η συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, όπου βρισκόταν το γήπεδο του Απόλλωνα.
Ιδιαιτέρως σημαντικός υπήρξε ο ρόλος και η συμβολή του συλλόγου στη αναβίωση της ΙΩΝΙΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΠΟΛΗΣ, που αποτελούσε τον στενό δεσμό δώδεκα ελληνικών πόλεων με άξονα τη Σμύρνη και πέτυχε να διοργανωθούν πολιτιστικοί και αθλητικοί αγώνες στα πρότυπα των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαίας Ολυμπίας.
Η ΙΔΡΥΣΗ
Η ίδρυση του Απόλλωνα Σμύρνης δεν αποτελούσε ένα απλό αθλητικό γεγονός, αλλά προήλθε από την ανάγκη που βίωνε ο Ελληνισμός να διατηρήσει την εθνοθρησκευτική του ιδιαιτερότητα, αυτογνωσία και συνείδηση και να συμβάλλει μέσα από τις αθλητικές και πολιτιστικές του δραστηριότητες στην ανύψωση του εθνικού φρονήματος των Ελλήνων της Σμύρνης, αλλά και της Μ. Ασίας κατά μείζονα λόγο. Έτσι ο Σύλλογος λειτουργούσε και ως φορέας της εθνικής ιδεολογίας και δρούσε με εφαλτήριο την αθλητική και πολιτιστική δραστηριότητα. Όπως άλλωστε αναφέρεται σε δημοσίευμα εποχής της εφημερίδας «ΑΜΑΛΘΕΙΑ» στη Σμύρνη στις 22 Μαϊου 1922, σε αρνητική απάντηση του συλλόγου «ΑΠΟΛΛΩΝ» στις ελληνικές αθλητικές αρχές για συμμετοχή του σε Πανελλήνιους Αγώνες στην Αθήνα: «… υπό τας παρούσας κρισίμους διά τον Μικρασιατικόν αγώνα περιστάσεις. Εκτός τούτου οι άριστοι εκ των αθλητών του Απόλλωνος ευρίσκονται εις το μέτωπον, εκτελούντες το προς την πατρίδα ύψιστον αυτών καθήκον».
ΠΙΝΔΑΡΟΥ: Ύμνος προς τον Απόλλωνα.
Γύρω στο 1860 στη συνοικία Μασγανά της ακμάζουσας Σμύρνης, δημιουργήθηκε ένας μικρός φιλαρμονικός και φιλολογικός σύλλογος, ο πρόγονος του Απόλλωνα. Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1890, ιδρύθηκε το σωματείο «Ορφεύς», από το οποίο αποσχίστηκαν το 1891 τα μισά περίπου μέλη του, που συνενώθηκαν με το ανεπίσημο σωματείο του Μασγανά και δημιούργησαν τον ιστορικό Γυμναστικό Σύλλογο «Απόλλων».
Τα γραφεία του συλλόγου βρίσκονταν στη δίοδο της Παλαιάς Ελληνικής Λέσχης. Τα χρώματα του συλλόγου ήταν το λευκό και το γαλάζιο (δηλαδή της ελληνικής σημαίας) για να τονιστεί ο ελληνικός χαρακτήρας της ομάδας μέσα στην τουρκοκρατούμενη πόλη και η αταλάντευτη επιθυμία των Ελλήνων για την ανεξαρτησία και την ένωση τους με τη μητέρα πατρίδα, ενώ για έμβλημα είχε τρεις δρομείς μέχρι το 1922, ακολούθως την αρχαιοελληνική σβάστικα (ο γνωστός αγκυλωτός σταυρός) μέχρι το 1940 και στη συνέχεια τον θεό Απόλλωνα με τη λύρα, με διάφορες σχεδιαστικές παραλλαγές, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον εμπορικό οδηγό Σμύρνης του 1896, στα μητρώα του συλλόγου ήταν εγγεγραμμένα 60 τακτικά μέλη και 60 αρωγά.
Από εκείνη τη στιγμή, ο Απόλλων έμελλε να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στα δρώμενα του ελληνικού αθλητισμού, αρχικά στην Ιωνία και ακολούθως στην ελεύθερη Ελλάδα, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
O πρώτος πρόεδρος του Απόλλωνα στη Σμύρνη, Κουλαμπίδης Ιάκωβος.
ΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
Γιασεμόπουλος Πλάτων
Κουλαμπίδης Αθανάσιος
Παπαπέτρος Ιπποκράτης
Προβατόπουλος Νεοπτόλεμος
Τζέτζος Νικίας
Καρακώστας Κ.
Κουλαμπίδης Ιάκωβος
Προβατόπουλος Ματθαίος
Σάμιος Εμμανουήλ
ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΙΔΡΥΣΗΣ
Το καταστατικό ίδρυσης του 1891 που ανασυστάθηκε το 1905, φέρει την υπογραφή του ιερομάρτυρα και εθνομάρτυρα Χρυσόστομου Σμύρνης: «Ο Σμύρνης Χρυσόστομος επικυροί επ΄ ευλογίσει» με τη σφραγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Σμύρνης.
Ο Χρυσόστομος Καλαφάτης (1867-1922), αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, Άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και εθνομάρτυρας. Διατέλεσε Μητροπολίτης Δράμας, Σμύρνης και θανατώθηκε με μαρτυρικό τρόπο κατά την Καταστροφή της Σμύρνης.
Το 1891, ο Απόλλωνας με την εκλογή του νέου του προεδρείου, υιοθετεί ως έμβλημα του τους τρεις δρομείς και καταρτίζει εκδρομικό τμήμα. Από τις πρώτες εκδρομές που οργάνωσε, ήταν στην ‘Εφεσο και στο Αϊδίνιο, όπου έλαβε μέρος και ο Ρώσος λόγιος Φριγκόλ. Λίγο αργότερα οργάνωσε και αθλητικό τμήμα. Το Συμβούλιο του 1894 απαρτιζόταν από τους εξής: Πρόεδρος: Ματθαίος Προβατόπουλος. Μέλη: Θ. Βατίδης, Ιάκωβος Κουλαμπίδης, Γρηγ. Σοφιανόπουλος, Γ. Οικονομίδης, Α. Κουλαμπίδης και Θ. Παπαδημητρίου.
Το έμβλημα του Απόλλωνα το 1891 με τους τρεις δρομείς.
ΤΟ ΓΗΠΕΔΟ
Γρήγορα ο νέος σύλλογος βρήκε ένα γυμναστήριο στη συνοικία Σαν Ρόκο, όπου προπονούνταν οι αθλητές του και διοργανώνονταν αγώνες. Έγινε έτσι πόλος έλξης για τους χιλιάδες ‘Ελληνες της Σμύρνης. Οι άνθρωποι του Απόλλωνα έκαναν συχνά συναυλίες και φιλολογικές συγκεντρώσεις ώστε να αναπτερώνεται το ηθικό των Ελλήνων της περιοχής της Ιωνίας και να θυμούνται ότι οι προγονοί τους δεν ήταν λαός σκλάβων, αλλά μια περήφανη κοινότητα με πανάρχαια και ένδοξη ιστορία.
1880: Το πρώτο δημόσιο γυμναστήριο στην Σμύρνη, ο πρόδρομος του γυμναστηρίου του Απόλλωνα
Το 1880, ο Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ιωάννη Μακρουλίδη (όλοι μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης και αργότερα μέλη του Συλλόγου) δημιούργησαν ένα πρόχειρο γυμναστήριο σε κάποιον ανοικτό χώρο, γνωστό με το όνομα «Του έρωτα τ’ αλάνι». Αφού άνοιξαν χαντάκια, το περιέφραξαν χρησιμοποιώντας λόγω ελλείψεως χρημάτων σκοινί απλώστρας! Κατόπιν, με σκληρές οικονομίες αγόρασαν ένα μονόζυγο και άλλα όργανα γυμναστικής. Στο γήπεδο αυτό γυμνάζονταν νέοι από όλη τη Σμύρνη, πληρώνοντας μία πεντάρα. Ταμίας είχε ορισθεί ο Ι. Μακρουλίδης. Το πρωτόγονο αυτό γυμναστήριο θεωρείται ο πρόδρομος του γυμναστηρίου του Απόλλωνα, αλλά η κυψέλη για τους μετέπειτα μεγάλους αθλητές του Συλλόγου. Γι΄ αυτό, το δημιουργό του Ι. Δαμβέργη τον αποκαλούσαν «παππού του Απόλλωνα».
Το 1901 οι άνθρωποι του Απόλλωνα νοίκιασαν ένα σπίτι στο «Βερχανέ Κωνστάν» και μετέτρεψαν μια αίθουσα του σε γυμναστήριο. Τον επόμενο χρόνο νοίκιασαν το μέγαρο Αντάκη, όπου μπόρεσαν να ασχοληθούν με τη μουσική και τη γυμναστική. Αργότερα, ο Σύλλογος μετακόμισε σε κάποιο χώρο απέναντι από το Ελληνικό Ορφανοτροφείο και το 1916, με τη βοήθεια του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, κατασκεύασε μεγάλο και σύγχρονο ιδιόκτητο γυμναστήριο με ξύλινη εξέδρα στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, στο προάστιο Μπέλα Βίστα, κοντά στο φημισμένο θέατρο «Τερψιθέα». Εκεί ο Απόλλων έθεσε τις βάσεις για την εξέλιξη της ποδοσφαιρικής του ομάδας, η οποία έγινε πανίσχυρη μετά από μια δεκαετία. Η διεύθυνση των γραφείων του βρισκόταν στην οδό Γκρέσαμ, δίοδος Χουίταλ.
1894: ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Στα τέλη περίπου του 1893 ο φιλαρμονικός και φιλολογικός σύλλογος δημιούργησε το αθλητικό του τμήμα, το οποίο έλαβε μέρος στους πρώτους αγώνες της Σμύρνης το 1894. Σε αυτούς τους αγώνες, οι αθλητές του κατέκτησαν αρκετές πρώτες νίκες. Πολυνίκης αναδείχθηκε μια θρυλική μορφή του σμυρναϊκού αθλητισμού, ο μετέπειτα ολυμπιονίκης Θεολόγος Αναστάσογλου, ο καλύτερος ίσως αθλητής που έχει αναδείξει ο Απόλλων στη διάρκεια της λαμπρής ιστορίας του.
1897 Ίδρυση του ΣΕΓΑΣ
Έναν χρόνο μετά την πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα της Αθήνας, το 1897, ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων (ΣΕΓΑΣ) που άρχισε να διοργανώνει, εκτός των άλλων αθλητικών εκδηλώσεων, το ποδοσφαιρικό Πρωτάθλημα Ελλάδας από το 1906 και το τοπικό Πρωτάθλημα Σμύρνης από το 1908. Ανάμεσα στα 28 ιδρυτικά μέλη του από ολόκληρη την Ελλάδα ήταν και το Γυμνάσιον Σμύρνης.
ΤΑ Α΄ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ
Το 1901 ο Απόλλων διοργανώνει τις πρώτες λεμβοδρομίες, ενώ από το 1904 επί της προεδρίας Ν. Σταυρίδη, διοργανώνει τα «Απολλώνια», τα οποία ήταν η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση της πόλης μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή. Συνολικά έγιναν 10 διοργανώσεις, στις οποίες μετείχαν ομάδες από όλες τις εθνοτικές ομάδες της Σμύρνης πλην της τουρκικής. Η επιτυχία τους ήταν τόσο μεγάλη, που διεξάγονταν υπό την αιγίδα του Τούρκου νομάρχη Κιαμήλ ΠΑΣΑ. Τα Α΄ Απολλώνια ήταν αγώνες αθλητικοί, γυμναστικοί και ποδηλατικοί και διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1904 στο προάστιο Μπουρνόβας με τη συνεργασία και του εκεί αθλητικού ομίλου. Τους παρακολούθησαν περίπου 2.000 θεατές που ταξίδεψαν από τη Σμύρνη με ειδικά δρομολόγια του τρένου. Οι δύο ημέρες του προγράμματος περιλάμβαναν πλήρες πρόγραμμα με αγωνίσματα στίβου (δρόμοι, άλματα, ρίψεις), αγώνα ανωμάλου δρόμου 10.000 μ., ποδηλασία 17 χλμ, και χιουμοριστικά αγωνίσματα (τσουβαλοδρομίες κλπ). Το ίδιο έτος αθλητές του πήραν μέρος στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου, όπου πρώτευσαν οι Θεολόγος Αναστάσογλου και Ματθαίος Δεσποτόπουλος.
Ο πενταθλητής Θεολόγος Αναστάσογλου.
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Το 1903 η διοίκηση των κυανόλευκων αποφάσισε να στείλει τους καλύτερους αθλητές του συλλόγου στους Πανελλήνιους Αγώνες που διεξάγονταν κάθε χρόνο στην Αθήνα.
Καθ’ όλη αυτήν την περίοδο, πέρα από τα τοπικά πρωταθλήματα, ο Απόλλων συμμετείχε με αποστολές και στους Πανελληνίους Αγώνες που διεξάγονταν στην Αθήνα. Επίσης, οι προαναφερόμενοι Αναστάσογλου και Δεσποτόπουλος αναδείχθηκαν ολυμπιονίκες στο πένταθλο κατά τους Μεσοολυμπιακούς του 1906.
Ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές της Ιωνίας ήταν ο Θεόδωρος Καίσαρ του Γ.Σ. Απόλλωνα. Διαθέτοντας εξαιρετικά προσόντα, υπήρξε κορυφαίος αθλητής (τα μετάλλια στο στήθος του βεβαιώνουν του λόγου το αληθές) και παράλληλα ήταν βασικό στέλεχος της κυανόλευκης ποδοσφαιρικής ομάδας.
Το 1904 ο Απόλλωνας έλαβε μέρος στους Πανελλήνιους Αγώνες, που οργανώθηκαν στην Αθήνα. Η Σμύρνη αντιπροσωπεύτηκε από αθλητές του Απόλλωνα και του Πανιωνίου. Πολλές νίκες κατέκτησαν οι αθλητές του Απόλλωνα: Αναστάσογλου, Ματθαίος Δεσποτόπουλος, Κύρος Αλεξίου, Δημήτριος Μουράτης και Χ. Λόχνερ. Στους νικητές αυτούς ο πρίγκηπας Νικόλαος έδωσε κότινους από το ιερό ΄Αλσος της Ολυμπίας.
ΜΑΡΣΕΛΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Υπήρξε τρεις φορές πρόεδρος του Απόλλωνα Σμύρνης (1909,1922, 1947), ήταν η κινητήρια δύναμη του Συλλόγου, το 1922 πρόσφυγα πλέον στην Ελλάδα, για την οργάνωση και επανίδρυση των τμημάτων του, την εξεύρεση έδρας κατ΄ αρχήν στους στύλους του Ολυμπίου Διός κατόπιν στο Ρουφ 1926-27 και μετά την απαλλοτρίωση του από τον ΣΕΚ το 1947 στην Ριζούπολη.
Υπήρξε εκ των πρώτων αθλητικών παραγόντων της Σμύρνης, και εκ των κορυφαίων πρωταγωνιστών της εθνικής δράσης καταδικασθείς τρις σε θάνατο από το Τουρκικό Στρατοδικείο και διαφυγών την τελευταία στιγμήν τις σφαίρες του αποσπάσματος, χάρη στην κεραυνοβόλο συμμαχική παρέμβαση.
Τα μαύρα χρόνια της Εθνικής Συμφοράς ήταν επί κεφαλής των Επιτελών του Ελευθερίου Βενιζέλου και του στρατηγού Πλαστήρα. Εκμεταλλευθείς απολύτως το γόητρό του, διέθεσε όλες τις δυνάμεις του για την απόκτηση ιδιόκτητου γηπέδου του Απόλλωνα στην Ριζούπολη, στο οποίο είχε σημαντική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του.
Εκ των επί κεφαλής της αθλητικής ζωής της χώρας, προσέφερε τις υπηρεσίες του υπέρ της ανάπτυξης τού αθλητισμού μας.
Ο Αθηναίος λογοτέχνης Ι. Δαμβέργης που αντιπροσώπευσε τον Απόλλωνα στην Αθήνα, ανήγγειλε τηλεγραφικώς στη Σμύρνη τη νίκη των αθλητών του Απόλλωνα. Ο πρόεδρος του, συγκινημένος του απάντησε: “Περιπτυσσόμεθα ευγνωμόνως. Ασπάσασθε ημίν πανελληνιονίκας”.
Την Πρωτομαγιά του 1905 τη γιόρτασε ο Απόλλων με παρέλαση όλων των αθλητών του σε έναν από τους κυριότερους δρόμους της Σμύρνης, έχοντας επικεφαλής τη μουσική του συλλόγου.
Ο σπουδαίος δρομέας και εμποδιστής Δημήτριος Πατρέλης, πρόσφερε σημαντικές διακρίσεις στον ιστορικό σύλλογο της Σμύρνης.
Η μουσική κίνηση του Απόλλωνα υπήρξε πάντοτε ζωηρή. Η ορχήστρα του λάμβανε μέρος σε γιορτές και πανηγυρικές συγκεντρώσεις. Κάθε Κυριακή έπαιζε στην “υψηλή” Λέσχη των κυνηγών. Επίσης, ο Απόλλωνας, όπως προαναφέρθηκε, οργάνωνε τακτικά διαλέξεις και φιλολογικές συγκεντρώσεις ως και λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.
Το θέατρο της Σμύρνης κατάμεστο για την παράσταση Rigoletto του Verdi το 1917.
Το «Θέατρο Σμύρνης», ανεγερθέν το 1911, ένα από τα ωραιότερα της Ανατολής και των Βαλκανίων, μικρογραφία της Όπερας του Παρισιού, αποτέλεσε το καύχημα της.
Διάλυση και επανασύσταση
Στις αρχές Μαρτίου του 1905 συνέβη ένα γεγονός που λίγο έλειψε να έχει μοιραίες συνέπειες για την ύπαρξη του Απόλλωνα. Συγκεκριμένα, επειδή τα έξοδα για τη συντήρηση όλων των τμημάτων του και για τη διοργάνωση των αθλητικών εκδηλώσεων ήταν πολύ μεγάλα, ο Σύλλογος αναγκάστηκε να σταματήσει για λίγο τη δράση του και στη συνέχεια να διαλυθεί. Ευτυχώς όμως αναδημιουργήθηκε πολύ σύντομα, στις 28 Απριλίου, με το ίδιο όνομα χάρη στις προσπάθειες ορισμένων αθλητών του, που είχαν επικεφαλής τον δικηγόρο, ποιητή και πρώην βουλευτή Αθηνών Μιχαήλ Αργυρόπουλο. Έτσι λοιπόν οι κυανόλευκοι εμφανίστηκαν ως αυτοτελής και σφριγηλός αθλητικογυμναστικός σύλλογος στους Πανιώνιους Αγώνες που άρχισαν μετά από τρεις ημέρες.
Ένα από τα κεντρικά σημεία της περίφημης Σμυρναϊκής προκυμαίας, όπου κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο.
ΙΔΡΥΣΗ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Στις 6 Αυγούστου 1907 έκανε την πρώτη εμφάνιση της η ανεπίσημη ακόμα ποδοσφαιρική ομάδα του Απόλλωνα, που αντιμετώπισε σε φιλική συνάντηση τον Πανιώνιο και τον νίκησε με σκορ 2-0, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη χαρά στους κυανόλευκους φιλάθλους, δεδομένου ότι ο Πανιώνιος διέθετε εξαιρετικό ποδοσφαιρικό συγκρότημα το οποίο μετά από λίγο κυριάρχησε στο σμυρναϊκό ποδόσφαιρο. ΟΙ βάσεις για τη μελλοντική μεγάλη ποδοσφαιρική ομάδα του Απόλλωνα είχαν τεθεί.
Ο ιεροεθνομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος το 1922 κατακρεουργήθηκε από τον τουρκικό όχλο, κατά την καταστροφή της Σμύρνης. Ετάφη αρχικά σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, σε χώρο του γηπέδου του Απόλλωνα στη Σμύρνη.
Το 1910 με την προτροπή της αγγλικής κοινότητας της Σμύρνης, οργανώθηκε σε σταθερή πλέον βάση το ποδοσφαιρικό τμήμα, το οποίο θα εξελιχθεί σε γνωστότερο του Συλλόγου. Σύντομα πέτυχε να καταστεί ο μόνιμος πρωταθλητής της περιοχής και το 1920 στελέχωσε με τέσσερις παίκτες (Αγαμέμων Γκίλης, Δημήτριος Γώτης, Βασίλειος Σάμιος, Α. Φωτιάδης), την ελληνική αποστολή που μετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το 1920.
Από εκείνη την εποχή ξεκινά και η αντιπαλότητα των φίλων του Απόλλωνα με αυτούς του συμπολίτη Πανιωνίου, για το ποια ομάδα έχει τα αθλητικά πρωτεία στη Σμύρνη. Η διαμάχη όμως είχε και κοινωνικές προεκτάσεις, αφού ο Απόλλων υποστηριζόταν κυρίως από τα λαϊκά στρώματα, εν αντιθέσει με τον Πανιώνιο που ήταν η αγαπημένη ομάδα των μεγαλοαστών. Παρά την αντιπαλότητα, οι αθλητές του συμμετείχαν συχνά στους Πανιώνιους Αγώνες κατακτώντας αρκετές πρωτιές.
Το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής.
Συμμετοχή στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα Σμύρνης
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση των κυανόλευκων στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα της Σμύρνης έγινε το 1912, αλλά οι επιτυχίες άρχισαν να έρχονται μετά το 1916. Από εκείνη τη στιγμή και μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή ένας πανίσχυρος Απόλλων κυριάρχησε στο ποδόσφαιρο της Ιωνίας και κέρδισε πέντε αλλεπάλληλους τίτλους. Πρωταθλήματα Σμύρνης: 1917, 1918, 1919, 1920, 1922. Σημειώνουμε ότι το πρωτάθλημα Σμύρνης διεξαγόταν υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ, δηλαδή της μοναδικής επίσημης αθλητικής αρχής που υπήρχε στην Ελλάδα.
Στη φωτογραφία η Πρωταθλήτρια Σμύρνης το 1921-22
Αυτή ή ομάδα του Απόλλωνα βγήκε πρωταθλήτρια Σμύρνης το 1921-22 για τελευταία φορά. Και για τελευταία φορά γιόρτασαν οι Απολλωνιστές τον μεγάλο τους θρίαμβο στην ωραία πατρίδα. Ακόμη τίποτε δεν προανήγγειλε την καταστροφή πού ήταν πολύ κοντά.
1η σειρά άνω: Μαυρομμάτης (Χαραλαμπάκης), Χρυσούλης, τερμ. Φωτιάδης, πρόεδρος Μαρσέλος, Καμπουρόπουλος, Σάμιος, Παπαγιάννης.
2η σειρά: Γώτης, Γκίλης, Άλεβιζάκης, Ντομένικο. 3η σειρά: Μαγουλάς, Ζεϊμπέκης (αναπλ. τερματ.). Μαρσέλος.
Άπό αυτούς οι Μαρσέλος, Χρυσούλης πιάστηκαν αιχμάλωτοι και έμειναν στην Σμύρνη για πάντα.
Ή φωτογραφία είναι κειμήλιο που έφερε από την Σμύρνη ο Ίωάννου, μέλος τού Απόλλωνα Σμύρνης και εκ των επανιδρυτών τού Απόλλωνα στην Αθήνα το 1922.
Η κυπελλούχος της “Νίκης” ποδοσφαιρική ομάδα του Απόλλωνα στη Σμύρνη το 1919.
Στην Σμύρνη είχε ακόμη τμήμα «ναυτικό», πού έπαιρνε μέρος σε όλους τους οργανωμένους ναυτικούς και κολυμβητικούς αγώνες, οι δε αθλητές του κατόρθωναν ν’ αποσπούν πρώτες νίκες. Επίσης είχε άριστους ποδηλατιστές.
Η αθλητική ομάδα του Απόλλωνα το 1903, σε φωτογραφία, την οποία έστειλαν οι κυανόλευκοι στον τότε κωπηλάτη του Πανελληνίου Γ.Σ., μελλοντικό μέλος της ΕΟΑ και πρόεδρο του Παναθηναϊκού Χρ. Μπρισιμιτζάκη, γεγονός που αποδεικνύει τις αδελφικές σχέσεις ανάμεσα στα σωματεία της ελεύθερης και της αδούλωτης Ελλάδας. Στις φανέλες των αθλητών διακρίνεται το έμβλημα του συλλόγου, που εκείνη την εποχή ήταν τα αρχικά Σ.Α. (Σύλλογος Απόλλων).
Τελευταία παρουσία της ποδοσφαιρικής ομάδας του Απόλλωνα στη μαρτυρική Σμύρνη ήταν το 1922 όταν κέρδισε και τον τίτλο του πρωταθλητή. Χιλιάδες Απολλωνιστές γιόρτασαν την μεγάλη επιτυχία, που έμελλε να είναι και η τελευταία πριν από την μικρασιατική καταστροφή.
Την ομάδα του Απόλλωνα τη χρονιά του 1922 πλαισίωναν οι: Καίσαρης, Κουγιουντόγλου, Τσαρλς, Ταλούμης, Μαυρομμάτης (Χαραλαμπάκης), Χρυσούλης, Καμπουρόπουλος, Σάμιος, Παπαγιάννης, Γώττης, Γκίλης, Αλεβιζάκης, Ντομένικο, Βίγλατσης, Ζαλούμης, Κιμητσόπουλος, Μαγουλάς, Μαρσέλος και οι τερματοφύλακες Φωτιάδης (βασικός) και Ζεϊμπέκης (αναπλ.). Δύο απ’ αυτούς, ο Μαρσέλος και ο Χρυσούλης, πιάστηκαν αιχμάλωτοι και έμειναν για πάντα στην ιωνική γη.
Επίσης, στην Σμύρνη παρέμειναν ως αιχμάλωτοι ο Α. και Γ. Κύρου, μέλη του συμβουλίου του Απόλλωνα, καθώς και ο πρωταθλητής στίβου Κρ. Πέρσης, τα ίχνη των οποίων από τότε έχουν χαθεί. Αιωνία τους η μνήμη!
Το τελευταίο συμβούλιο του Γυμναστικού Συλλόγου Απόλλωνα Σμύρνης, την μαρτυρική εκείνη χρονιά της καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους, αποτελούσαν οι: Δ. Μαρσέλος (πρόεδρος), Ι. Γαρύφαλος (Γεν.Γραμματέας), Α. Κύρου (ειδ. γραμματέας) και Χατζηθωμάς (ταμίας).
ΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ
Ο Απόλλων στη Σμύρνη, καλλιέργησε πολλά αθλήματα με ιδιαίτερη επιτυχία και πολλές διακρίσεις. Εκτός του στίβου και του ποδοσφαίρου, καλλιέργησε την γυμναστική, ποδηλασία, πυγμαχία, πάλη, άρση βαρών, κωπηλασία, κολύμβηση, υδατοσφαίριση και καλαθοσφαίριση, ενώ διέθετε πεζοπορικό και εκδρομικό τμήμα. Στον σμυρναϊκό τύπο της εποχής, η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο ποδοσφαιρικό τμήμα του Απόλλωνα εντοπίζεται στην εφημερίδα Αμάλθεια τον Μάρτιο του 1906. Το άρθρο αφορά την επικείμενη αναμέτρηση της ποδοσφαιρικής ομάδας του Γυμναστικού Ομίλου «Απόλλωνος» με την αντίστοιχη του αγγλικού ομίλου Βουρνόβα, στα πλαίσια προκριματικών αγώνων για την ανάδειξη σμυρναϊκής αντιπροσωπευτικής ομάδας για την συμμετοχή στην Μεσοολυμπιάδα του 1906.
Η εισαγωγή του αθλήματος της υδατοσφαίρισης στην Σμύρνη τελείται το 1908 από το ναυταθλητικό σωματείο του Πέλοπα Μελαντίας, στα πλαίσια της διεξαγωγής των ετήσιων λεμβοδρομιών του συλλόγου. Έκτοτε, ο Απόλλων θα συμμετέχει ανελλιπώς στα τουρνουά υδατοσφαίρισης έως και το 1922 και τη Μικρασιατική καταστροφή. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι ο Απόλλων εισήγαγε πρώτος το άθλημα της καλαθοσφαίρισης στη Σμύρνη το 1921, συγκρότησε αξιόμαχη ομάδα και τελούσε αγώνες (με πληρώματα αμερικανικών πλοίων) στο στάδιο του στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα.
ΣΜΥΡΝΗ 1922: Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Η Σμύρνη στις φλόγες.
Εδώ παρατίθεται συνοπτικά το χρονικό της καταστροφής.
Η αρχή έγινε με έναν διπλωματικό και στρατιωτικό θρίαμβο του Βενιζέλου: στις 2 Μαΐου του 1919 τα ελληνικά στρατεύματα ελευθερώνουν τη Σμύρνη. Ακολουθούν η Πέργαμος, το Αϊδίνι, η Συνθήκη των Σεβρών, που εγγυάται τη μεγάλη Ελλάδα. Και μετά, η καταστροφή: η εξαντλητική πορεία στον Σαγγάριο, ο εθνικός διχασμός, η άτακτη υποχώρηση, η πυρπόληση της Σμύρνης.
Η μικρασιατική εκστρατεία ξεκίνησε με το όραμα της Μεγάλης Ιδέας και κατέληξε στον πανικό της φυγής. Το χρονικό της είναι το χρονικό ενός προδομένου αγώνα.
Αυτό ήταν το τέλος της πρωτεύουσας της χαράς, ένα φρικτό ολοκαύτωμα που όμοιό του δεν ξαναγνώρισε ο ελληνισμός. Πάνω από 100.000 Σμυρνοί μαζί με διακόσιες χιλιάδες Έλληνες του εσωτερικού πάσχιζαν απεγνωσμένα να γαντζωθούν σε ξένα καράβια που δεν τους ήθελαν, ικετεύοντας έλεος που δεν υπήρχε.
Ακολούθησε η τραγική άφιξη στον Πειραιά, στη μάνα Ελλάδα, εκεί όπου θα ζήσουν έκτοτε προσπαθώντας μάταια να ατενίσουν στην άλλη άκρη του Αιγαίου την Σμύρνη, την ελληνική Μικρά Ασία, την αλησμόνητη πατρίδα που χάθηκε.
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Πρόσφυγες στη μάνα Ελλάδα
Φτάνοντας στην Αθήνα το 1922, οι κυανόλευκοι άρχισαν να παίζουν μπάλα σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας και κυρίως στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού του Ολυμπίου Διός, με την επιδίωξη να βρουν κάποια κατάλληλη περιοχή για να εγκατασταθούν μονίμως. Οι ακάματες προσπάθειες τους και ιδιαίτερα του προέδρου Δ. Μαρσέλου ευοδώθηκαν πολύ σύντομα. Τον επόμενο χρόνο (το 1923) βρήκαν και νοίκιασαν ένα οικόπεδο στο τέρμα της συνοικίας Ρουφ, όπου σιγά – σιγά έφτιαξαν ένα γήπεδο με μεγάλους κόπους και αγώνες.
Πρωταθλητής ΕΠΣ Αθηνών 1923 – 1924
Το 1923 – 24 ο Απόλλων πήρε μέρος για πρώτη φορά στο Πρωτάθλημα Αθήνας, το οποίο μάλιστα κατέκτησε πανηγυρικά αντιμετωπίζοντας ισχυρότατους αντιπάλους όπως ο Παναθηναϊκός, ο Αθηναϊκός, ο Πανιώνιος και ο Μίλων.
Απόλλων Σμύρνης πρωταθλητής Αθηνών 1924.
Από δεξιά: Προπονητής ο Ούγγρος Βοκεχούμπερ, τερματοφύλακας Δημόφιλος, Χαλκούσης, Χάϊκος, Μαυρομάτης αν. τερματοφύλακας, Ζεϊμπέκης, Καμπουρόπουλος, Κόης, Κασιμάτης, Βίγλατζης, Οικονομίδης, Μαρσέλος.
΄Ηταν ένας πραγματικός θρίαμβος για τους “κυανόλευκους”, που έφτασαν αήττητοι στον τελικό και νίκησαν εκεί τον ισχυρότατο Παναθηναϊκό με ένα γκολ του Καμπουρόπουλος, κερδίζοντας έτσι τον τίτλο της Πρωτεύουσας.
Οι παίκτες που κέρδισαν τον Αθηναϊκό τίτλο, ήταν οι Χοϊντζόπουλός, Γώτης, Παρασκευάς, Κεχαγιάς, Χατζόπουλος, Μαυρομμάτης, Χαραλαμπάκης, Μιχαηλίδης, Παπαγιάννης, Οικονομίδης, Βίγλατζης, Ιερεμιάδης και Καμπουρόπουλος.
Πρωταθλητής Αθήνας 1938
Το 1927 άρχισαν οι εργασίες για την κατασκευή του γηπέδου του, το οποίο ολοκληρώθηκε τον επόμενο χρόνο, όταν μάλιστα έκανε την εμφάνιση της για πρώτη φορά και η κυανόλευκη ομάδα του μπάσκετ. Μέχρι την έκρηξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου η «Ελαφρά Ταξιαρχία» πέρασε από διάφορες φάσεις επιτυχιών και αποτυχιών, το 1938 όμως κατάφερε να κερδίσει για δεύτερη φορά το Πρωτάθλημα Αθήνας έχοντας απέναντι της τα καλύτερα σωματεία της πρωτεύουσας, όπως η ΑΕΚ, ο Παναθηναϊκός, ο Αστήρ, ο Αθηναϊκός, η Δάφνη κ.ά..
Πρωταθλητής Αθηνών 1938.
Από αριστερά:Χατζηβασιλείου, Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός, Βουβουδάκης, Χατζησάβας, Δεληγιάννης, Δαμαλάς, Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος και Πανανός.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1924-25 οι εκ Κωνσταντινουπόλεως παίκτες του Απόλλωνα αποχώρησαν από το Σύλλογο και δημιούργησαν με άλλους την μετέπειτα ένδοξη ΑΕΚ. ΄Ετσι η ομάδα δέχτηκε σοβαρό πλήγμα που μείωσε τη δυναμικότητα της χωρίς βέβαια να ανακόψει την γόνιμη δράση της. Πάντως, οι Απολλωνιστές που είχαν κατακτήσει το πρώτο πρωτάθλημα Αθηνών του 1924, χρειάστηκαν 14 ολόκληρα χρόνια για να το κερδίσουν πάλι (1938). Από τότε μέχρι την κατάργησή του (1959-60) το κατάκτησαν άλλες δύο φορές (1948 και 1958).
Την ενδεκάδα του 1938 αποτελούσαν οι Χατζηβασιλείου, Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός, Βουβουδάκης, Χατζησάββας, Δεληγιάνης, Δαμαλάς, Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος και Πανανός.
Απόλλων Σμύρνης πρωταθλητής Αθηνών 1948.
Όρθιοι από αριστερά: Τριανταφύλλου, Μιχαλάκος, Χατζηδάκης, Κάτσικας, Δαμαλάς, Σμυρλιάνος, Πασσάς.
Κάτω σειρά από αριστερά: Σεραφείδης, Γκιζώρης, Μαυρίδης, Γκότσης.
Απόλλων Σμύρνης πρωταθλητής Αθηνών 1958.
Όρθιοι από αριστερά: Τσανακσής, Μαυρόπουλος, Μουστάκας, Δερμάτης, Δαράκης, Χρόνης.
Καθήμενοι από αριστερά: Σεραφείδης, Καμάρας Γ., Παπάζογλου, Σανιόγλου, Χολέβας.
Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες ο Απόλλων καθιερώθηκε ανάμεσα στις μεγάλες ποδοσφαιρικές δυνάμεις της χώρας υπό την ηγεσία μεταξύ άλλων των προέδρων Δ. Μαρσέλλου και Χρ. Σολομωνίδη βουλευτή και υπουργού και υπό την καθοδήγηση ενός σπουδαίου παράγοντα, του Κώστα Οικονόμου, δημιουργώντας ένα πανίσχυρο συγκρότημα και αναδεικνύοντας σωρεία τεράστιων παικτών, όπως ο Ταουξής, ο Γ. και ο Αρ. Καμάρας, ο Σεραφείδης, ο Σκόρδος, ο Χολέβας, ο Σιμιγδαλάς, ο Παπάζογλου, ο Δερμάτης, ο Τσανακτσής, ο Μαστρακούλης, ο Βασιλείου, ο Μαυρόπουλος κ.α.
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΚΩΣΤΑΣ: Ασχολήθηκε με τον Απόλλωνα από το 1948 και τον έκανε πανίσχυρο, καθιερώνοντας τον στο πάνελ των μεγάλων ποδοσφαιρικών δυνάμεων της χώρας.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση άλλαξε το έμβλημα του, τη σβάστικα (το πανάρχαιο ελληνικό σύμβολο του ήλιου) με την κεφαλή του θεού Απόλλωνα.
Ο Απόλλωνας στο γήπεδο του Ρούφ, παρέμεινε επί μία εικοσαετία. Στη συνέχεια όμως οι ΣΕΚ απαλλοτρίωσαν το γήπεδο του, οπότε αναγκάστηκε να μεταφερθεί στη Ριζούπολη, δίπλα στο εργοστάσιο δίσκων της Κολούμπια.
Οι αθλήτριες του Απόλλωνα Π. Θεσσαλού, Ολ. Μαυρομάτη, Τ. Παπαλά.
Στις 10 Φεβρουαρίου 1947 άρχισαν τα έργα κατασκευής του νέου γηπέδου. Τα επίσημα εγκαίνια του γηπέδου με στίβο ολυμπιακών διαστάσεων, σκάμματα αλμάτων και ρίψεων, γηπέδων μπάσκετ και βόλεϊ, αιθουσών πυγμαχίας, πάλης κ.λπ., έγιναν στις 17 Οκτωβρίου του 1948 από τον πρόεδρο του Απόλλωνα Δ. Μαρσέλλο, ο οποίος είχε σημαντική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του γηπέδου, όπου αγωνίζεται μέχρι σήμερα. Σημαντική στην ανέγερση του γηπέδου, ήταν η συμβολή των διατελεσάντων πρωθυπουργών Ν. Πλαστήρα και Σ. Βενιζέλου καθώς και του Μοάτσου.
Ο Απόλλων Σμύρνης εγκαινιάζει τη δική του μόνιμη στέγη στην Αθήνα, στις 17 Οκτωβρίου του 1948. Διακρίνεται στο κέντρο ο πρόεδρος Δ. Μαρσέλλος.
Πρωταθλητής ΕΠΣ Αθηνών 1948
Με την ανανεωμένη ομάδα του ο ιστορικός σύλλογος της Σμύρνης κέρδισε πάλι το Πρωτάθλημα Αθηνών το 1948 μετά από εντυπωσιακές εμφανίσεις που απέσπασαν τον θαυμασμό των φιλάθλων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελαφρά Ταξιαρχία (το προσωνύμιο «Ελαφρά Ταξιαρχία» οφείλεται στην πολεμική ταινία «Η επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίας» με τον Έρολ Φλίν, η οποία προβαλλόταν την εποχή που η ομάδα του Απόλλωνα δέσποζε στα γήπεδα και η υπόθεσή της αναφερόταν στον Κριμαϊκό Πόλεμο), βρέθηκε πολύ κοντά σε ένα αήττητο πρωτάθλημα, αφού πέτυχε 11 νίκες, είχε δύο ισοπαλίες και ηττήθηκε μόνο μία φορά (από τον Παναθηναϊκό με σκορ 2-1) μόλις τρεις αγωνιστικές ημέρες πριν από τη λήξη της διοργάνωσης, όταν δηλαδή ο τίτλος είχε πλέον κριθεί οριστικά. Ήταν ο πρώτος μεταπολεμικός τίτλος των κυανόλευκων, ο οποίος πανηγυρίστηκε δεόντως από τους πιστούς οπαδούς της Ελαφρός Ταξιαρχίας, δεδομένου ότι αντιμετώπισε αντιπάλους της ισχύος του Παναθηναϊκού, της ΑΕΚ, του Πανιωνίου, του Φωστήρα, του Αστέρα, του Αθηναϊκού. της Δάφνης, του Εσπέρου και του Άρη Αθηνών.
Την ενδεκάδα του 1948 αποτελούσαν οι: Τριανταφύλλου, Μιχαλάκος, Χατζηδάκης, Κάτσικας, Δαμαλάς, Σμυρλιάνος, Πασσάς, Σεραφείδης Χ., Γκιζώρης, Μαυρίδης, Γκότσης.
Στην Αθήνα έγινε επανασύσταση του τμήματος πυγμαχίας και στις 27 Μαρτίου 1949 έγιναν τα εγκαίνια στη Ριζούπολη.
Ο Απόλλων ανέδειξε μεγάλους πυγμάχους, όπως ο Μανώλης Λαμπίδης, ο Μιχάλης Λαμπίδης, ο Δημήτρης Μιχαήλ, ο Γρηγόρης Τσόκαρης, ο Μίλτος Γαλάτης, ο Θόδωρος Μακρής, ο Βασίλης Μάνης, ο Μάνος Σαμπάνης κ.ά.
Το 1957 άρχισε να λάμπει εκτυφλωτικά το άστρο των Φραγκούλη, Φαφούτη, Μερεγκούλια κ.λπ., που υπήρξε κατ΄ επανάληψη πανελληνιονίκης και βαλκανιονίκης.
Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η συνδρομή του στην εθνική συμφιλίωση είναι μεγάλη. Το Σεπτέμβριο του 1948 η ομάδα του Απόλλωνα ύστερα από συνεννοήσεις επισκέφτηκε τη Μακρόνησο, όπου έδωσε φιλικό αγώνα με την ομάδα των κρατουμένων.
Την επόμενη σεζόν η ομάδα βόλεϊ του Συλλόγου με τα τέσσερα αδέλφια Πετράκη, κέρδισε για πρώτη φορά την άνοδο της στη Α’ Κατηγορία της Αθήνας, ενώ αξιόλογες ήταν και οι επιτυχίες των κυανόλευκων στον στίβο, κυρίως τον γυναικείο, με δύο μεγάλες αθλήτριες: την Ολυμπία Μαυρομάτη και την Καλλιόπη Θεσσαλού.
Το 1957 άρχισε να λάμπει εκτυφλωτικά το άστρο του εκπληκτικού κυανόλευκου δρομέα μέσων αποστάσεων Χρήστου Χιώτη, που υπήρξε κατ΄ επανάληψη πανελληνιονίκης και βαλκανιονίκης και τον επόμενο χρόνο ο Απόλλων κέρδισε τον τέταρτο και τελευταίο τίτλο του στην Αθήνα μετά από σκληρή μάχη με την ΑΕΚ, τον Πανιώνιο και τον Παναθηναϊκό.
Α΄ Εθνική Κατηγορία (1959–1979)
Την αγωνιστική περίοδο 1959–1960 δημιουργείται η ενιαία Α΄ Εθνική Κατηγορία με 18 ομάδες αρχικά και αργότερα με 16.
Μετά την καθιέρωση όμως του θεσμού της Εθνικής Κατηγορίας η πορεία της Ελαφράς Ταξιαρχίας χαρακτηρίστηκε αφ’ ενός μεν από σημαντικές επιτυχίες, αλλά και από ανεπίτρεπτες καθιζήσεις, με αποτέλεσμα κατά τη δεύτερη δεκαετία του θεσμού να βρεθεί τρεις φορές στη Β’ Εθνική Κατηγορία και να χάσει μεγάλο μέρος από το κύρος που είχε αποκτήσει κατά τα 50 περίπου προηγούμενα χρόνια στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι αλλεπάλληλες παραχωρήσεις κορυφαίων παικτών του Απόλλωνα σε άλλους συλλόγους, οι οποίες έδωσαν βεβαίως στους κυανόλευκους σημαντική οικονομική άνεση, παράλληλα όμως αποδυνάμωσαν το έμψυχο δυναμικό τους.
1957 – 1958: ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΓΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΟΡΑ
Η μεγάλη στιγμή έφτασε για μία ακόμα φορά. Ο ιστορικός σμυρναϊκός σύλλογος κατάφερε να κερδίσει τον 4ο τίτλο του στην Αθήνα δέκα χρόνια μετά την προηγούμενη επιτυχία του δίνοντας το δικαίωμα στους οπαδούς του να πανηγυρίσουν με ενθουσιώδη τρόπο την ανάδειξη του σε πρωταθλητή της πρωτεύουσας. Για να πετύχει τον στόχο της η διοίκηση στράφηκε στην εξεύρεση ενός καταξιωμένου προπονητή και έφερε στη χώρα μας ένα σπουδαίο Ούγγρο τεχνικό τον Γιάνος Ζόνλαϊν, ο οποίος βρήκε την ομάδα σε εξαιρετική κατάσταση στην οποία μάλιστα είχαν ενταχθεί δύο ποδοσφαιριστές που ενίσχυσαν σε τεράστιο βαθμό το έμψυχο δυναμικό της: ήταν ο Σαββίδης και ο Σκόρδος. Δουλεύοντας με σοβαρότητα και μεθοδικότητα ο Μαγιάρος προπονητής δημιούργησε ένα εκπληκτικό συγκρότημα που εντυπωσίασε όλους τους φιλάθλους με τις τεχνικές αρετές και την αποτελεσματικότητά του.
Την ενδεκάδα του 1958 αποτελούσαν οι: Τσανακτσής, Μαυρόπουλος, Μουστάκας, Δερμάτης, Δαρράκης, Χρόνης, Σεραφείδης Χ., Καμάρας Γ., Παπάζογλου, Σανιόγλου, Χολέβας.
Από το άλλο μέρος, αν και μεταξύ του 1960 και του 1970 βρέθηκε κατ’ επανάληψη στις κορυφαίες θέσεις της βαθμολογίας, η Ελαφρά Ταξιαρχία δεν ευτύχησε να αγωνιστεί στην Ευρώπη αφού εκείνη την εποχή μετείχαν στα ευρωπαϊκά κύπελλα μόνο ο πρωταθλητής και ο κυπελλούχος Ελλάδας. Στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας ωστόσο σημείωσε νίκες με αστρονομικά σκορ που προκάλεσαν έκπληξη και θαυμασμό στους φιλάθλους, έχοντας σαν βάση μια νέα γενιά σπουδαίων παικτών, σημαντικότεροι από τους οποίους ήταν ο Γιαννίμπας, ο Βερτσώνης, ο Κυριακού, ο Αρδίζογλου, ο Γερούκαλης, ο Ασημακόπουλος, ο Ράμφος, ο Υφαντής, κ.α.
Ιδιαίτερο σταθμό στην ιστορία του Απόλλωνα, αποτελεί η παρουσία και συμβολή μεγάλων προπονητών ποδοσφαίρου, με κυρίαρχη μορφή τον Κίριλ (Τζίνα) Σιμονόφσκι (19-10-1915, 15 Ιουνίου 1984). Ο πρώην αριστερός μπακ της Βαρντάρ Σκοπίων και εν συνεχεία της Παρτιζάν Βελιγραδίου, υπήρξε πρωτοπόρος στο ελληνικό ποδόσφαιρο αφού λάνσαρε –με μεγάλη επιτυχία- στο ελληνικό ποδόσφαιρο το σύστημα 4-2-4, το οποίο είχαν εφαρμόσει ο Βραζιλιάνος Φλάβιο Κόστα και ο μετέπειτα προπονητής του Παναθηναϊκού Ούγγρος Μπέλα Γκούτμαν.
Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι, την επόμενη δεκαετία (του 1970), εμφανίστηκε στο αθλητικό στερέωμα της χώρας ένας τεράστιος αθλητής ο οποίος διέπρεψε στα 400 μέτρα με εμπόδια και αναδείχτηκε κατ’ επανάληψη πανελληνιονίκης και βαλκανιονίκης, δίνοντας νέα λάμψη στον ιστορικό σύλλογο της Σμύρνης, ο Γιώργος Παρρής.
Σημαντικό σταθμό στην ιστορία του συλλόγου μετά την ολοκλήρωση των κερκίδων, αποτελεί η κατασκευή του κλειστού γυμναστηρίου Μπάσκετ, Βόλεϊ, στη θέση του δυτικού πετάλου του γηπέδου.
Μετά την αύξηση των διαστάσεων του αγωνιστικού χώρου και την κατάργηση του περιμετρικού στίβου του γηπέδου τα ερασιτεχνικά τμήματα του Απόλλωνα δεν είχαν κάποιον ιδιωτικό χώρο για την προπόνηση των αθλητών του συλλόγου και ήταν αναγκασμένοι να περιφέρονται σε διάφορα γυμναστήρια τη Αθήνας, κυρίως της Ν. Η στ, με αποτέλεσμα να γίνονται άσκοπα έξοδα.
Στα μέσα τη σεζόν 1994-95 μερικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου των κυανολεύκων, (ο πρόεδρος Ευάγγελος Νίκας, ο Ν. Βελετάκος, ο Εμμανουήλ Πρωτονοτάριος και ο Μ. Μίχος), αποδέχτηκαν την πρόταση του Κ. Δέδε για τη δημιουργία κλειστού γυμναστηρίου σε ιδιόκτητο χώρο.
Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν τον Ιανουάριο του 1997 και έτσι όλα τα τμήματα του ιστορικού συλλόγου απέκτησαν πλέον ιδιόκτητη στέγη.
Μεγάλο επίσης σταθμό της ιστορίας του Συλλόγου, αποτελεί το 2004, η πλήρης αναμόρφωση του γηπέδου και η μετατροπή του σε γήπεδο επιπέδου Champions League, στο οποίο αγωνίστηκαν η ΠΑΕ Ολυμπιακός, ο Ατρόμητος και άλλες ομάδες.
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ
Την εποχή της δικτατορίας (1967-1974), ο Απόλλων διατηρείται στη ζωή. Αφού υποβιβάζεται το 1969, με στρίψιμο της δραχμής (κορώνα – γράμματα) στη Β’ Εθνική κατηγορία, τον επόμενο χρόνο επανέρχεται πάλι στην Α’ με 32 νίκες και 2 ισοπαλίες και με διαφορά από τον 2ο 22 βαθμούς και τέρματα 107-18, με προπονητή τον Γιώργο Καμάρα.
Ελληνορωμαϊκή Πάλη
Το 1978 επανιδρύθηκε το τμήμα της Ελληνορωμαϊκής πάλης με σημαντικές διακρίσεις, κάτω από την καθοδήγηση του Ολυμπιονίκη Αναστάσιου Μωϋσίδη και του Μιχάλη Λογοθέτη.
Επαγγελματικό Πρωτάθλημα 1979 – 1980
Από τη διοργάνωση του 1979-1980 το ελληνικό ποδόσφαιρο έγινε επαγγελματικό, καθώς βάσει νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή την 19η Ιανουαρίου 1979 (Νόμος 879/1979) τα ποδοσφαιρικά τμήματα των συλλόγων μετατράπηκαν σε ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες (Π.Α.Ε.). Την ευθύνη της διεξαγωγής του πρωταθλήματος ανέλαβε η νεοσύστατη Ένωση Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών (Ε.Π.Α.Ε.), υπό την εποπτεία της Ε.Π.Ο., με πρώτο αιρετό πρόεδρο τον Μάκη Ιθακήσιο.
Ταυτόχρονα οικονομικά επιφανή άτομα (εφοπλιστές, επιχειρηματίες κ.λπ.) απέκτησαν τον έλεγχο των νεοσύστατων Π.Α.Ε., αποκτώντας τα πλειοψηφικά πακέτα των μετοχών.
Με την καθιέρωση του θεσμού των Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών (Π.Α.Ε.) ιδρύθηκε η «Π.Α.Ε. ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ», η οποία απετέλεσε ένα αυτοτελές νομικό πρόσωπο που προήλθε από το «ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ», που συνέχισε την πορεία του, ως αμιγώς ερασιτεχνικό σωματείο, διαθέτοντας την πλήρη κυριότητα του γηπέδου και των λοιπών εγκαταστάσεων και χώρων.
ΕΞΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Μετά την έξοδο στο UEFA σε αγώνα με την Ολύμπια Λουμπλιάνα.
Το 1995 με πρόεδρο τότε τον Κ. Αλαμάνο, κάνει την έκπληξη. Στα τελευταία 12 παιχνίδια της περιόδου, κάνει 11 νίκες περνώντας τα φαβορί και από 10ος τερματίζει 4ος μπαίνοντας στα σαλόνια της Ευρώπης και από Ευρωπαίος της Σμύρνης του 1891 γίνεται Ευρωπαίος της Αθήνας του 1995.
Η πορεία της «Π.Α.Ε. ΑΠΟΛΛΩΝ» ήταν την τελευταία δεκαετία, κατιούσα (υποβιβασμός της ομάδος στη Β’ Εθνική Κατηγορία το 2000, στη Γ’ Εθνική Κατηγορία το 2005 και στην Εθνική Ερασιτεχνική Κατηγορία (Δ’ Εθνική) το 2007).
Ο τελευταίος υποβιβασμός της επαγγελματικής ομάδος στάθηκε μοιραίος για την νομική υπόσταση της Π.Α.Ε., αφού, σύμφωνα με την ισχύουσα αθλητική νομοθεσία, η εταιρεία λύθηκε και τέθηκε υπό εκκαθάριση.
Μετά τη διάλυση της Π.Α.Ε., ο «Γυμναστικός Σύλλογος ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ», ως το ιδρυτικό της Π.Α.Ε. σωματείο, ανέλαβε να συνεχίσει τη λειτουργία της ποδοσφαιρικής ερασιτεχνικής ομάδος και να πάρει μέρος στο πρωτάθλημα της Δ’ Εθνικής Κατηγορίας (αθλητικών σωματείων) χωρίς βέβαια να διαθέτει τις αναγκαίες οικονομικές δυνάμεις που θα επέτρεπαν την αναγέννηση του Συλλόγου.
Το γήπεδο του Απόλλωνα Σμύρνης στη Ριζούπολη σήμερα.
Η ερασιτεχνική κατηγορία ήταν ένα γεγονός ισοδύναμο της καταστροφής για ομάδα με τέτοια ιστορία.
ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗΝ Α΄ΕΘΝΙΚΗ
Το 2009 γίνεται χορηγός του ερασιτεχνικού τότε Συλλόγου, ένας ρομαντικός λάτρης του ποδοσφαίρου και ειλικρινής οπαδός του Απόλλωνα, ο Σταμάτης Βελλής, που αναλαμβάνει να τον οδηγήσει εκεί που ανήκει.
Επανιδρύει, ουσιαστικά την ομάδα σε πρότυπα ΠΑΕ, σε συνεργασία και σύμπνοια με τον Γ.Σ. Απόλλωνα, πρόεδρος του οποίου τότε ήταν ο Α. Καμάρας. Μετά 2 χρόνια την οδηγεί στην Γ’ Εθνική και το 2013 στην SUPER LEAGUE.
Παρά το γεγονός ότι η άνοδος στη Super League επετεύχθη με μεγάλη δυσκολία μόλις την τελευταία αγωνιστική, από την αρχή της θερινής μεταγραφικής περιόδου ο πήχης τέθηκε ψηλά, με την απόκτηση παικτών εγνωσμένης αξίας, όπως οι Πετρόπουλος, Τζόρβας, Ζουέλα και Άλβαρες κ.ά..
Αν και το ξεκίνημα της χρονιάς έδειχνε θετικό με την επίτευξη εντός έδρας νίκης απέναντι στον Άρη για την πρώτη αγωνιστική του πρωταθλήματος, στην πορεία, πειθαρχικά παραπτώματα παικτών, σε συνδυασμό με σειρά συνεχόμενων ανεπιτυχών αποτελεσμάτων της ομάδας, οδήγησαν σε παραίτηση τον προπονητή της ομάδας Αλέκο Βοσνιάδη.
Τον ρόλο της αντικατάστασής του ανέλαβε, ύστερα από περίοδο διερευνητικών επαφών του συλλόγου με σειρά προπονητών ο Μπάμπης Τεννές. H πρόσληψη του ωστόσο δεν συνοδεύτηκε με την επιθυμητή βελτίωση στην απόδοση της ομάδας, με αποτέλεσμα την απόλυσή του έπειτα από μόλις έναν μήνα. Αντικαταστάτης του επιλέχτηκε ο βορειοϊρλανδός Λόρι Σάντσες, με συνεργάτη τον Αγγλοκύπριο Στέφεν Κόνστανταϊν. Η παρουσία τους βοήθησε σε σημαντική συγκομιδή βαθμών στον β’ γύρο του πρωταθλήματος, που δεν κατέστη όμως αρκετή, σε συνδυασμό με αποτελέσματα άλλων ομάδων, να διατηρήσει τον Απόλλωνα στη Super League, καθώς τερμάτισε προτελευταίος και υποβιβάστηκε στη Football league.
Δυστυχώς κατά τους τελευταίους αγώνες του πρωταθλήματος, προέκυψαν σοβαρά προβλήματα αξιοπιστίας του θεσμού, που ανάγκασαν τον Σταμάτη Βελλή να καταγγείλει τα φαινόμενα σήψης και να απομακρυνθεί από τον Απόλλωνα, προς μεγάλη απογοήτευση των φίλων του.
Κατόπιν αυτού ακολουθεί στις 16/5/2014 η παραίτηση του Σταμάτη Βελλή.
Στη συνέχεια το 2014, αναλαμβάνει την ΠΑΕ Απόλλων στην Football league ο Παναγ. Μονεμβασιώτης.
Τον Μάϊο του 2017 ανακηρύχθηκε πρωταθλητής στην Football League επιστρέφοντας στην Super League, στην οποία έμεινε για ένα χρόνο, αφού υποβιβάστηκε πάλι στην καινούρια Super League 2 .
H επανασύσταση της ομάδας Υδατοσφαίρισης:
Σε συνεδρίαση του το Δεκέμβριο του 2013 το ΔΣ του ΓΣ Απόλλων Σμύρνης, στο πλαίσιο της ανάπτυξης νέων αθλητικών τμημάτων, αποφάσισε τη σύσταση τμήματος κολύμβησης – υδατοσφαίρισης, υλοποιώντας την ιδέα και το όραμα της αθλητικής οικογένειας Αφρουδάκη και ειδικότερα του Γιώργου και του Ζάχου, οι οποίοι ανέλαβαν, σε συνεργασία με τον Ερασιτέχνη, την ευθύνη για τη σύσταση, σχεδιασμό και λειτουργία των ακαδημιών κολύμβησης – υδατοσφαίρισης, όπως και της αντρικής ομάδας υδατοσφαίρισης.
Ο Σταμάτης Βελλής ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα και από το καλοκαίρι του 2014 στηρίζει, ως κύριος χρηματοδότης της ομάδας, την προσπάθεια, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και υγεία στο τμήμα.
Η πιο χρυσή σελίδα στην εμβληματική ιστορία του Απόλλωνα, γράφτηκε τον Απρίλιο του 2023 από το τμήμα υδατοσφαίρισης κατακτώντας το Κύπελλο Ευρώπης!
Η μελέτη λοιπόν της ιστορίας του συλλόγου, αλλά ακόμη και το απλό περιδιάβασμα της απίστευτης διαδρομής του, από την ίδρυση του μέχρι σήμερα, δίνει ένα μικρό μέτρο των αγώνων και των επιτυχιών του σε όλους τους τομείς της πολυσχιδούς δράσης του.
Περισσότερα στοιχεία μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο της ιστορίας του Γ.Σ. ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ 1891 – 2011 που διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ και στη γραμματεία του Συλλόγου, όπως επίσης στο «ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΝΗΜΗΣ», που διατίθεται από τη γραμματεία του Συλλόγου.
Ο Σ.Γ. Απόλλων Σμύρνης σήμερα έχει στα τμήματα των Ακαδημιών Ποδοσφαίρου, Μπάσκετ, Βόλεϊ, Κολύμβησης και Υδατοσφαίρισης, περισσότερα από 1200 παιδιά, προσφέροντας κοινωνικό και πολιτιστικό έργο. Κράτησε, κρατάει και θα κρατήσει ψηλά το λάβαρο της μεγάλης ιστορίας του, δείχνοντας το δρόμο της Ελπίδας στις επερχόμενες γενιές.